Traditë apo Ekstradim? Kërcënimi ndaj myslimanëve amerikanë

Aështë i pashmangshëm islami amerikan? Deri së voni ne zor se e shtronim këtë pyetje. Ne merrnim për të mirëqenë se demografia e Lindjes dhe ekonomitë në zgjerim të Perëndimit nuk bënin asgjë më të sigurt se emigracioni i vazhdueshëm i myslimanëve në Shtetet e Bashkuara dhe forcimi progresiv i besimtarëve myslimanë në realitetin pluralist socio-ekonomik amerikan.

Lindja e Al-Kaidës e ka vënë në diskutim këtë garanci. Një numër gjithnjë në rritje studiuesish dhe politikanësh në Perëndim shprehin dyshimet e tyre rreth pranisë myslimane. Duke cituar akademikun e Universitetit të Yale, Lamin Sanneh, gazetarja angleze e krahut të djathtë Melanie Phillips sugjeron që ka ardhur koha të mendojmë përsëri për emigracionin mysliman në Perëndim. Sanneh, pikëpamjet e të cilës për ngurrimin e Islamit për t’iu përshtatur kërkesave të shtetësisë në shtetet jomyslimane duken shumë përkuese me teoricienët e krahut të djathtë, këtu përdoret për të përforcuar agjendën që gjithnjë e më shumë rekomandohet në të djathtën ekstreme në të gjithë Europën, me efekte elektrizuese në sondazhe.

Mendje më të ftohta, të tilla si John Esposito dhe James Morris, e refuzojnë alarmimin e Sanneh dhe Phillips. Në kundërshtim me stereotipet, këmbëngulin ata, Islami zakonisht ka qenë i zhdërvjellët në pranimin e statusit të pakicës. Historia e Islamit në Kinën tradicionale, ku u shërbeu perandorëve aq besnikërisht saqë u njoh si një nga fetë gjysmë zyrtare të shtetit kinez, përbënte normën e jo përjashtimin. Statusi i pakicës nuk është asgjë e re për Islamin dhe rreth kufijve të botës islame. Myslimanët vazhdimisht kanë treguar se janë qytetarë të mirë në kontekste shumë më pak multikulturore sesa ky i yni. [ii] Shkolla hanefije e ligjit islam është veçanërisht këmbëngulëse në natyrën e shenjtë e besëlidhjes së amanetit (sjelljes besnike) në të cilën hyjnë pakicat myslimane me qeveritë jomyslimane. Është e ndaluar, edhe në kohë lufte, që myslimanët që jetojnë nën ato qeveri të kryejnë krime kundër jomyslimanëve, edhe kur këto fuqi janë në luftë me shtetet myslimane. [iii] Juristët vërenin se Xhaferi, kushëriri i Profetit, nuk pati asnjë kundërshtim për të shërbyer në ushtrinë e një mbreti të krishterë.

Akuza anti-Dreyfusard kundër pranisë myslimane, nuk di asgjë për këtë. Si pasojë, aty ku njëqind vjet më pare publiku i kultivuar perëndimor problematizonte hebrenjtë, tani janë myslimanët që po ndiejnë presionin. Anti-semitët dikur i stigmatizonin çifutët si të huaj, ndërhyrje orientale në tokat e bardha të krishtera, një popull semit, besnikëria e të cilëve do ta vinte gjithmonë në dyshim besnikërinë ndaj Mbretit dhe Vendit. Krishtërimi, në këtë pikëpamje viktoriane, pranoi një ndarje të domosdoshme ndërmjet fesë dhe shtetit; derisa Tjetri Semit nuk mund ta bënte këtë. Ka pakogjë për t’u çuditur këtu. I krishteri, si trashëgues i vizionit helenik të Shën Palit, ishte i lirë në frymë. Çifuti semit ishte i lidhur me Ligjin. Prandaj, ai kurrë nuk mund të përparonte ose të pajtohej me vlerën e bashkatdhetarëve johebrenj. Në fund të fundit, qëllimi i tij ishte të shkatërronte, dominonte dhe zotëronte. [v]

Pak njerëz në Perëndim duket se e kanë pikasur këtë ngjashmëri. Një nga ironitë e mëdha të krizës aktuale është se shumë nga mbrojtësit më të zëshëm të Shtetit të Izraelit janë duke pohuar në mënyrë implicite kategoritë anti-semite në mënyrën se si mohojnë vlerën e Islamit. Pim Fortuyn, politikani holandez kundër emigracionit, i cili propozoi mbylljen e të gjitha xhamive të Holandës, botoi librin e tij Against the Islamisation of our Culture (Kundër Islamizimit të Kulturës sonë) për të kremtuar pesëdhjetëvjetorin e krijimit të Izraelit. Megjithatë, libri i tij është i mbushur me karakterizimet e pranisë së re myslimane që përshtatet në mënyrë të përkryer me kategoritë e antisemitizmit. Tjetri Mysliman është iracional. Ai keqtrajton gratë e tij. Ai ndjek ligje ushqimore primitive. Ai udhëhiqet nga Ligji, jo nga Fryma. Prandaj, ai duhet të jetë gjithmonë i njëjtë, një fenomen i vetëm, i paaftë për reformë. Qëllimet e tij nuk janë të pasurojnë vendin e tij të adoptimit, por ta kapërcejnë atë për hir të një ndërmarrje fetare transnacionale të dominimit dhe përbuzjes. [vi]

Ne jemi, në njëfarë kuptimi, hebrenjtë e rinj. Një transpozim i çuditshëm ka ndodhur, me një bashkësi fetare që largohet nga një zgjedhë e krishterë, e cila më pas gjen supet myslimane për t’u mbështetur. [vii] Kemi pak kohë ose gatishmëri për të përsiatur ironinë e këtij ndryshimi të çuditshëm; pasi nuk mund ta harrojmë fatin e viktimave të hershme të paragjykimit dhe perspektivat aktuale të tij. Rruga nga Aushvici në Srebrenicë nuk ishte kaq e çrregullt; dhe politikanët e rinj të djathtë në Perëndim me siguri janë pozicionuar diku përgjatë asaj rruge.

Duke pasur parasysh se Al-Kaida, ose surrogatët e saj, e kanë përforcuar masivisht këtë shovinizëm të ri, është dëshpëruese që rrënjët e tij dhe ngjarjet e mundshme ende nuk janë vlerësuar nga shumica e aktivistëve myslimanë në Perëndim. Por ne duhet ta shohim atë në sy. Ne jemi të urryer nga shumë njerëz dhe nuk mund të zvogëlojmë mundësinë që kjo urrejtje të kalojë në filtra të emigracionit, mbylljes së xhamive, ndalimit të hixhabit në shkolla dhe një demonizimi të përgjithshëm të myslimanëve që e rrit shqetësueshëm rrezikun e trazirave apo represionit të shtetit kundër nesh. Liberalizmi, siç zbuloi Republika e Vajmarit, mund të jetë një ideologji e brishtë.

Megjithatë, akuza kërkon një përgjigje të sinqertë. A ishte emigracioni ynë thjesht ekonomik? Apo arritëm t’i shfrytëzojmë taktikisht ligjet e shtypit liberal në mënyrë që të fillonim një axhendë subversive internacionaliste që do të dëmtonte thellësisht mikpritësit tanë? A jemi amerikanë, kanadezë apo britanikë, thjesht falë mbajtjes së një pasaporte apo një pune? Apo kjo është shtëpia jonë emocionale?

Islami tradicional ka qenë mjeshtëror në adoptim dhe përshtatje. Antisemitizmi i ri nuk bën as sulmin më të vogël kundër tij. Është gjithashtu e qartë se reformatorët e moderuar kanë prodhuar shumë bashkësi myslimane amerikane që janë njëmend amerikanë dhe flasin sinqerisht kundër ekstremizmit. Megjithatë, duhet të pranohet gjithashtu se një numër gjithnjë e më i madh i drejtuesve të komunitetit skripturalist-literalist, veçanërisht ato të financuara nga shtetet e Lindjes së Mesme ku gjuha e predikimeve është dhunshëm anti-amerikane, janë skeptikë për llojin e elasticitetit të ofruar nga Islami Tradicional apo nga reformatorët. Për ta, ne gjithmonë do të jemi një lloj diaspore, me rrënjë në një gjetkë arabe.

Një konkluzion duhet të ballafaqohet me tjetrin. Ata, përkatësia e të cilëve në vendet e adoptuara ka të bëjë vetëm me ekonominë nuk mund të fajësojnë shoqëritë pritëse për trajtimin mospëlqyes apo dyshues. Sepse, nëse jemi dyshues ndaj jomyslimanëve në vendet me shumicë myslimane që nuk përshtaten me vlerat e ambientit dhe ndjenjën e qëllimit kolektiv të vendeve të tyre të shtetësisë, atëherë është e paarsyeshme që ne të kërkojmë që ata të sillen ndryshe kur pakica jemi ne. Një vend që pranon emigrantë, megjithatë, sado ekonomike të jenë motivet e tyre, ka të drejtë të presë prej tyre të angazhohen edhe në një formë të migrimit kulturor. Asnjë mysliman nuk do ta mohonte se multikulturalizmi duhet të ketë gjithmonë disa kufizime.

Është koha ta kuptojmë se nëse jemi këtu thjesht për të rritur potencialin tonë të fitesës, atëherë qëndrimi ynë mund të jetë i shkurtër. Është e bezdisshme që lloji i ri i predikuesve që janë më të zhurmshëm në demonizimin e vendeve perëndimore janë shpesh më të ngathëtit për të kuptuar se këto vende mund të nisin të mos i tolerojnë ata asfare. Ironia më e madhe e situatës sonë mund të jetë pikërisht ajo se radikalët tanë përfundojnë në rrugën për aeroport, të çuditur nga zbulimi se mendimi i tyre i ulët për Perëndimin doli të ishte i saktë.

Prandaj, kërkohet urgjentisht një ndryshim i madh në vetëpërkufizimin tonë. Kjo mund të jetë e vështirë për brezin më të vjetër, shumica e të cilëve është ngulitur ose në folklorizmat rajonalë të cilat nuk kanë të ardhme të qartë këtu, ose në një lëvizje myslimane me ngjyra të ndryshme. Por kemi nevojë për një rishikim të thellë në mesin e brezit të ri, atë pakicë që ka mbijetuar asimilimin në shkolla dhe i njeh mjaftueshëm virtytet dhe veset e shoqërisë sekulare perëndimore për të shfrytëzuar pozitën tonë dhe për të përcaktuar rrugën më të mirë të veprimit për komunitetin tonë. Është ky brez i ri që kërkohet të demonstrojë aftësinë e Islamit për t’i zgjeruar kapacitetet e tij tradicionale për kulturim të virtytshëm drejt kontekstit të ri të Perëndimit dhe për të hedhur poshtë agjendën radikale manikeiste, të mbështetur nga ekstremistët në të dy anët, që i paraqet pakicat myslimane si asgjë më shumë sesa armiqësore, komplotuese e arqipelag i ndryshmërisë së Lindjes së Mesme.

Ashtu si të gjithë ‘amerikanët e tëhuajësuar’, myslimanët e Sh.B.A.-së duhet të jenë të vëmendshëm ndaj paqartësisë së tejzgjatur të një vendi që përdorte Ellis Island jo vetëm për të mirëpritur emigrantët, por edhe për t’i dëbuar ata kur provoheshin ideologjikisht të papërshtatshëm. [viii] Armiqësitë islamofobe aktuale nuk janë kaq të ndryshme nga përgjigjja popullore amerikane ndaj ngjarjeve të largëta si zemërimi i bombës së Haymarket 1886 (ix), ose vrasja e Presidentit McKinley nga ‘një djall i egërsuar, i palarë, me flokë të gjatë dhe me sy të prishur’. [x] I huaji rezident dhe amerikani i natyralizuar me theks dhe pamjen e huaj, i cili pa dyshim ishte i solidarizuar me shokët evropianë të zymtë, e furnizonte gjatë pjesës më të madhe të historisë amerikane shufrën e rrufeve me një gjerdan dyshimesh. Anarkizmi dhe anarko-sindikalizmi, që kulmuan me Llahtarinë e Kuqe të vitit 1919, nxitën shpejt një sërë ligjesh kufizuese dhe procedurash inkuizitore, përfshirë deportimin e të huajve dhe mohimin e të drejtës për avokat deri në një fazë shumë vonë të procesit gjyqësor. Dy vjet pas vrasjes së McKinley, Ligji për Emigracionin i vitit 1903 aplikonte për herë të parë filtra ideologjikë për aplikantët e emigracionit. Nga ana e tyre, radikalët si udhëheqësi socialist William Haywood i bënin gjërat edhe më keq kur ngulnin këmbë që “asnjë socialist nuk mund të jetë një qytetar që i bindet ligjit” dhe refuzonin të dënonin veprime të dhunshme kundër objektivave qeveritare ose plutokratike.[xi] Në vitin 1906, natyra e natyralizimit i detyroi kandidatët të betoheshin se nuk ishin anarkistë, ndërsa Byroja e Natyralizimit shprehej se ‘përderisa avokatët e këtyre doktrinave malinje dhe jo-amerikane mbeten të huaj, ata mund të dëboheshin dhe ungjijtë e tyre mund të përmbyseshin në fillimin e tyre, por pasi ia dalin në marrjen e shtetësisë së tyre, kjo metodë e spastrimit të vendit tonë bëhet më e vështirë, nëse jo e pamundur.”[xii] ‘Neglizhencat e tradhtuara’ u mbrojtën mbi bazën habeas corpus, vetëm për t’u prishur nga përdorimi i ushtrisë në vend të ndalimit civil. [xiii] Në vitin 1917, mbi një mijë vetë u mblodhën dhe u deportuan në një bastion të largët në New Mexico. [xiv]

Anarko-sindikalizmi humbi fuqi, por energjitë themelore të nativizmit amerikan ishin të pakonsoliduara. Ku Klux Klan vazhdoi të kërkonte një normalitet të bardhë protestant në shtetet jugore, duke shenjestruar herë pas here arabët, hebrenjtë, katolikët dhe afrikano-amerikanët. [xv] Të njëjtët burokratë të Marrëveshjes së Re që kishin zgjidhur shumë nga pakënaqësitë e lëvizjes punëtore po e merrnin në nishan shpejt popullsinë japoneze-amerikane mes konfuzionit dhe ksenofobisë që pasoi Pearl Harboar. Shumë kohë para luftës, kryebashkiaku i San Franciskos kishte paralajmëruar se ‘kinezët dhe japonezët nuk janë qytetarë me besë. Ata nuk janë nga ai brum prej të cilit mund të bëhen qytetarët amerikanë […] Ata nuk do të shkrihen me ne dhe jeta e tyre shoqërore është ndryshe nga e jona. “[xvi] Llogaritë bankare të shtetasve amerikanë me prejardhje japoneze u ngrinë dhe u ngritën kampe paraburgimi me procedura ligjore të shtrembëruara që bënin të mundur që gjykimi i ankesave kundër dënimit të bëhej shumë kohë pas zbatimi i dënimit kishte filluar. Duke iu përgjigjur protestave liberale kundër metodave drakoniane të FBI-së, gjykatësi Harlan Stone shpjegoi se ‘për shkak se diskriminimet racore në shumicën e rrethanave janë të parëndësishme dhe për këtë arsye të ndaluara, kjo assesi nuk do të thotë se, në trajtimin e rreziqeve të luftës, Kongresi dhe qeveria ndalohen tërësisht t’i marrin parasysh ato fakte […] të cilat në fakt mund të vendosin qytetarët me një prejardhje të caktuar në një kategori të ndryshme. “[xvii]

Pas luftës, inkuizicioni i nativistëve u sfilit përsëri, vetëm për t’u ringjallur nga ndjenja antikomuniste e viteve 1950. Akti i Paraburgimit Emergjent i vitit 1950 u modelua qëllimisht mbi masat anti-japoneze të Rooseveltit, duke përfituar nga fakti se Gjykata e Lartë kishte vendosur tashmë se ato nuk kishin shkelur Kushtetutën. [xviii] Përsëri, kombi u bë dëshmitar i ngritjes së kampeve të paraburgimit dhe riaktivizimit të parimit të dëgjimit të ankesave pas, jo përpara fillimit të dënimit.

Ato që Richard Freeland i përshkruan si ‘cikle represioni në historinë amerikane’ [xix] u shfaqën sërish në fund të viteve 1970, me rritjen e militantizmit islamik në Lindjen e Mesme dhe nervozizmin ndaj individëve të natyralizuar dhe të huaj me origjinë nga Lindja e Mesme në Shteteve të Bashkuara. Megjithëse Akti i Paraburgimit ishte shfuqizuar në vitin 1971 dhe kompensimi zyrtar për arrestimet e japonezo-amerikanëve ishte në fuqi prej kohësh, administrata Carter shqyrtoi si mundësi internimin e iranianëve si rezultat i krizës së pengjeve të Teheranit në vitin 1979. [xx]

Ngjarjet e 11 Shtatorit e vunë tëhuajësimin mysliman në qendër të vëmendjes. Pak kohë më parë, një vëzhgues kishte parashikuar se “një ngjarje e terrorizmit katastrofik do të sjellë me vete rrezikun e një veprimi të prekshëm që dëmton vlerat e tjera shoqërore, siç janë liritë qytetare.” [xxi] Legjislacioni që u miratua menjëherë, duke përfshirë Aktin Patriot dhe krijimi i Departamentit të Sigurisë së Atdheut, i fuqizuar nga një përkufizim shumë i gjerë i terrorizmit të brendshëm që mund të përdorej nga hetuesit e FBI-së të armatosur me fuqi të reja të ndjekjes dhe survejimit, është ndërtuar mbi frikën e vërtetë të akteve të tjera “terroriste islamike”. Jo shumë larg, megjithatë, janë temat shumë të vjetra në nativizmin amerikan, duke përfshirë denoncimet biblike të besimeve “të huaja”, pasiguritë racore dhe polemikat kundër niveleve të larta të lindjeve të supozuara të popullsisë së dyshuar. Si rezultat, sipas fjalëve të Qendrës për të Drejtat Kushtetuese,

Në javët pas 11 shtatorit, qindra apo mijëra individë u ndaluan si terroristë të dyshuar […] Ata u mbajtën pa akuza penale dhe shpesh pa të drejtën për avokat. […] Përvoja e hidhur që përjetuan shumë njerëz ishte tronditëse dhe kundërproduktive. Ka pasur shumë raportime për rrahje dhe shumë keqtrajtime më pak serioze. [xxii]

Përballë këtij inkuizicioni fillestar, komuniteti duhet të ballafaqohet me vetëdijësimin se e ardhmja e Islamit në një vend instinktivisht nativist do të jetë një e ardhme vërtetë amerikane, nëse do të ndodhë. Ndërsa ‘lufta kundër terrorizmit’, me gjithë dhunën e saj të ngathët, të shpërfytyruar dhe thjeshtësimet kulturore, fiton momentum, ka të ngjarë që do të ketë ngjarje dhe mizori të mëtejshme që do ta bëjnë edhe më të pasigurt edhe vetë margjinalitetin social dhe psikologjik aktual të komunitetit. Nëse myslimanët amerikanë nuk mund të gjejnë për vete dhe të popullojnë një hapësirë shpirtërore dhe kulturore që mund të quhen me kuptim amerikan dhe të zhvillojnë mjete teologjike dhe sociale për të identifikuar dhe penguar ekstremizmin lokal, ata do të jenë gjithnjë e më shumë në vijën e zjarrit. Vetëm disa nga ultrasit e xhamive do ta mirëprisnin një shfaqje të tillë; shumica do të ishin të tmerruar.

Fatkeqësisht — dhe ky është një nga dështimet më të mëdha të tij — udhëheqja komunitetit tonë ka investuar shumë energji në edukimin islam, por ka kaluar pak kohë duke studiuar kulturën amerikane për të gjetur elementë të shumtë brenda saj që janë të denjë për t’u respektuar nga ana e myslimanëve. Shumë aktivistë ekstremistë i largojnë bashkatdhetarët e tyre të rinj si pijanecë të shthurur, ose si fanatikë fundamentalistë. Islami i Lëvizjes, me mospëlqimin e tij shpesh të ashpër për Perëndimin, për arsye se jo rrallëherë në praktikë duket më fisnor sesa shpirtëror dhe i rrënjosur në projekte të ndryshme utopike që rrallë duket se funksionojnë edhe në terma të tyre, mund të duket duket pak më mirë. Shumë shpesh ai siguron municion për shovinistët e lidhur me qëndrimin e Daniel Pipes, për të cilin të gjithë ‘islamistët’ janë një kolonë e pestë që duhet parë me dyshim vigjilent dhe të zymtë.

Do të jetë mirë që brezi i ri të ndërmarrë disa hapa të guximshëm. Së pari, ata duhet të pranojnë se leximet e ashpra anti-perëndimore të Islamit nuk kanë gjasa t’i shërbejnë myslimanëve në kontekstin e rrezikshëm të Amerikës moderne. Tashmë është e qartë për shumë njerëz se Meududi dhe Kutubi nuk kanë shkruar për minoritetet myslimane të shekullit të njëzetënjëtë në Perëndim, por për një luftë të shekullit të njëzetë kundër shtypjes sekulare dhe korrupsionit në vendet me shumicë myslimane. Ata vetë ndoshta do të befasoheshin po të dëgjonin se librat e tyre po shtypeshin në komunitete krejtësisht të ndryshme, pesëdhjetë vjet më pas. Megjithatë, tradita jonë ka qenë e larmishme në përgjigjen e saj ndaj shkrimeve të shenjta, dhe lexime të tjera më pak ideologjike të traditës sonë janë të disponueshme. Siç vëren Sachiko Murata:

Fakti që gjithë këto interpretime të Islamit tani janë ngushtuar për t’u përshtatur në korniza ideologjike është thjesht një reflektim i injorancës së myslimanëve modernë rreth traditës islame dhe ndjenjës së tyre të pafuqisë përballë forcave jopersonale të modernitetit. Ky fakt nuk thotë asgjë për burimet e pasura të vetë traditës. [xxiii]

Krahas ‘de-ideologizimit’ të Islamit, ne duhet të kthehemi përsëri në historinë themelvënëse të Islamit për për marrë udhëzime mbi sjelljen korrekte të mysafirëve. Një mysafir fyes nuk do të tolerohet pafundësisht edhe nga nikoqirët më të sjellshëm dhe fjalimet zëlarta kundër kulturës perëndimore duhet të shihen si të pasjellshme në rastin më të mirë. Një kritikë e matur, e shqetësuar për shpërbërjen shoqërore, bindjet e papranueshme ose politikat e jashtme shkatërruese do të jetë gjithmonë një komponent i kërkuar i ligjërimit mysliman, por denoncimet e egra të Shejtanëve të Mëdhenj ose të Konspiracioneve Kryqtare globale janë për myslimanët këtu jo vetëm të rrezikshëm por edhe të paetikë — mëkat ky jo i vogël. Kjo duhet të bëhet absolutisht e qartë për organizatat që vizitojnë komunitetet me qëllim ofrimin e financimit nga shtetet totalitare.

Imām el-Ghazāli na ofron disa mësime të çmuara për sjelljen e mysafirëve të sjellshëm. Ai citon thënien se ‘pjesë e përulësisë para Zotit është të jesh i kënaqur me një vend në fund të konakut’. Miku duhet të përshëndesë ata që ka pranë, edhe nëse ai mund të jetë presonalisht i pakënaqur me ta. Ai nuk duhet të mbizotërojë në bisedë, apo të kritikojë me zë të lartë të tjerët në festë, apo t’ia lejojë vetes të jetë i shkujdesur. Ghazāli na tregon gjithashtu se ai nuk duhet të vazhdojë të shikojë derën e kuzhinës, gjë që do të linte të kuptohej se ai është i pranishëm aty kryesisht për hir të ushqimit. Është e vështirë të shmangësh të mendosh për këtë kur shpie ndër mend kërkesat e potershme të shumë myslimanëve, veçanërisht në Europë, për pagesa financiare nga shteti. Nëse duam të tolerohemi dhe respektohemi, një nga përgjegjësitë tona të para është me siguri të kërkojmë punësim dhe të shmangim mbështetjen tek bamirësia e mikpritësve tona. Mbështetja në politikat sociale, apo plogështia e plotë, ka të ngjarë të provokojnë një reagim të ashpër. [xxiv]

Disa studiues të vijës së ashpër të bindjes hanbelite përqafuan një këndvështrim të ngushtë të detyrës së mysafirëve. Vetë Imām Aḥmedi tha se nëse një mysafir qëmton një mjet me dorezë të argjendtë, ai duhet të largohet menjëherë nga shtëpia, me arsyetimin se ai është një vend kënaqësie luksoze. Sidoqoftë, për Imām el-Ghazālin dhe për shumicën dërrmuese të dijetarëve, mikpritësit i duhet dhënë gjithnjë dobia e dyshimit. [xxv] Në Perëndim, fqinjët tanë zakonisht bien në kategorinë e ehl el-kitāb, për të cilët disa gjëra që ne i dënojmë mes myslimanëve janë të lejueshme. Zemërimi, përbuzja, kritika e tepruar, të gjitha këto vese janë të pakëndshme dhe të papërshtatshme, sidomos kur përdoren për të maskuar pakënaqësinë e dikujt me veten, ose me pozitën e bashkësisë së vet në botë.

Refugjati, ose emigranti, për këtë arsye i nënshtrohen standardeve të larta që Islami, me rrënjët arabe, kërkon nga mysafiri. Mosrespekti është çnderim. Dhe askund në biografinë profetike nuk e gjejmë këtë parim të shprehur më fisnikërisht se në episodin e Hixhretit të Parë. Këtu, azilkërkuesit e parë myslimanë qëndrojnë para perandorit të Abisinisë për të shpjeguar pse ata duhet të lejohen të qëndrojnë. Midis tyre ishin Uthmāni dhe Ruḳaija, dhe Xha’feri dhe Esmaja, të gjithë të rinj me nam për bukurinë e tyre fizike. Umm Seleme, një dëshmitare tjetër okulare, tregon respektin me të cilin myslimanët morën pjesë në audiencën e mbretit të krishterë. Ata nuk do të rrezikonin besimin e tyre, por ata ishin nderues dhe të respektueshëm ndaj besimeve të një periudhe të mëparshme. Zgjedhja prej tyre e historisë së lajmërimit të lindjes së Jezusit nga Kurani ishte e frymëzuar, duke u treguar të krishterëve të pranishëm se shkrimet myslimane nuk ishin krejtësisht të huaja, por ishin të hijshme, dinjitoze dhe përmbanin shumë gjëra të përbashkëta me besimin e krishterë. Duke theksuar atë që ata mbanin të përbashkët me nikoqirët e tyre, ata bënë një përshtypje jashtëzakonisht të favorshme dhe siguria e tyre në vend ishte e garantuar. [xxvi]

Sot ne jemi më pak të prirur për të përdorur kreun e Merjemit si bazë për të prezantuar veten në komunitetin pritës. Përkundrazi, ne krijojmë grupe lobimi që në mënyrë provokative përdorin kriticizmin e potershëm të politikës amerikane, duke i mbyllur kësisoj derën çdo mundësie për t’u dëgjuar. Shumë nga predikimet tona i kushtojnë pak vëmendje cilësive të mira të fqinjëve tanë, ndërsa shqiptojnë paralajmërime të forta të pasojave që u kanosen shpirtrave tanë nga të qenurit ‘si amerikanët’. Sërish, rreziku është që imazhi i vazhdueshëm i krijuar nga myslimanët e inatosur amerikanë do të bëjë që ne të trajtohemi si qyqet në fole, të privuar nga të drejtat e madje të refuzuar tërësej. Në një periudhë afatgjatë, zgjedhja është ndërmjet ikjes dhe dëbimit.

Të ballafaquar me këtë inkuizicion të ri nativist, bashkësitë myslimane amerikane kanë nevojë për një axhendë të re. Kjo nuk duhet të përkufizohet si një liberalizëm islam. Liberalizmi në fe ka një zakon që të çon në pakësimin e besimit. Në vend të kësaj, alternativa më e sigurt duket të jetë një kthim në frymën e traditës sonë për të gërmur për burime që do të na mundësojnë të rifituar aftësinë e ṣaḥābeve për bashkëjetesë të njerëzishme.

Një hap më tej është vetëdijësimi se qytetërimi islam ishte një histori providenciale suksesi. Selefistët dhe agjendat moderniste që e paraqesin islamin mesjetar ose si obskurantizëm ose si devijim nga shkrimet e shenjta, do të na lënë jetimë të historisë evoluese dhe madhështore të qytetërimit mysliman. Nëse e pranojmë se Islami klasik ishte një lexim i devijuar i shkrimeve tona të shenjta, ne i dorëzohemi pretendimeve të një lloji të orientalizmit të krishterë ungjillor, i cili pretendon se lavditë e qytetërimit mysliman u ngritën pavarësisht, dhe jo për shkak të, Kuranit. Ne grishemi të jemi vazhdimësia e një historie madhështore, jo një shënim në fund të kapitullit të saj të parë.

Një ringjallje e ndjenjës sonë të krenarisë për arritjet kulturore të Islamit do të na lejojë të riaktivizojmë një parim që vështirë se është prekur nga shumica e komuniteteve myslimane në Perëndim: pikërisht detyrimin për të qenë dëshmues. Është e qartë se ftesa është detyra jonë parësore si një pakicë myslimane. Në të vërtetë, Meuardi e konsideronte atë si një arsye të vlefshme për të marrë qëndrim jashtë Shtëpisë së Islamit [xxvii] dhe është po aq e qartë se kjo është e pamundur nëse e braktisim traditën në mënyrë që të këmbëngulim në lexime të rrepta dhe të ngushta të Sheriatit. Fqinjët tanë nuk do ta mbajnë mend ftesën tonë, nëse nuk tregojmë se ekziston një bazë e përbashkët, se ne kemi diçka që ia vlen ta kesh dhe, ç’është më domethënëse, se ia vlen të bashkohesh me ne. Axhendat islame radikale dhe literaliste shpesh duket se mbrohen nga fanatikë të pakalueshëm, tensioni, arroganca dhe mjerimi i të cilëve janë shumë të lexueshëm në fytyrat e tyre. Pak njerëz të arsyeshëm do t’i marrin në konsideratë pretendimet fetare të bëra nga individë që duket se kanë rënë në mjerim dhe dëshpërim nga këto pretendime. Zakonisht, ata do të prapësohen dhe do të tërhiqen në shovinizëm negativ.

Argumenti më i madh i besimtarit është fytyra e tij. Feja e vërtetë ndriçon fytyrën; feja e rreme e mbush atë me pasiguri, zemërim dhe dyshim. Kjo është e perceptueshme jo vetëm nga të brendshmit, por nga kushdo që nuk e ka humbur lidhjen me natyrën e qëmotshme, të panjollë njerëzore në zemrën e tij. Konvertimet e hershme në Islam shpesh ndodhën midis popullatave që nuk kishin qasje në gjuhën e myslimanëve që tani jetonin mes tyre; por ata nuk ishin më pak të thellë në rezultate. Feja në fund të fundit është një çështje transformimi personal dhe asnjë punë misionare nuk do t’i bindë njerëzit — me përjashtimin e rastësishëm të njerëzve të shqetësuar dhe të dëshpëruar — nëse transformimi ynë nuk është i plotë sa të mund të transformojë të tjerët. [xxviii]

Ashpërsia, mosrespekti dhe mendjengushtësia, mbështetja e mërzitshme tek ajo që është shpirtërisht e pamjaftueshme dhe kulturalisht e mposhtur mbërrin të përforcojë qëndrimet negative që ata orvaten të rrëzojnë. Në anën tjetër, një riaktivizim i virtytit profetik të rifḳ-ut, të butësisë, të cilin hadithi na thotë “nuk hyn në një gjë dhe të mos e stolisë atë”, [xxix] do të na bëjë të mirëpritur dhe jo të dyshuar, të dashur dhe të admiruar e jo të përçmuar si një bashkësi dështimesh të neveritshme.

Përsëri, historia e migrimit në Abisini na ofron çelësin. Kjo ishte lutja e azilkërkuesve të parë myslimanë që u ballafaquan me dëbimin:

[Profeti ynë] na ka urdhëruar të flasim të vërtetën, t’u qëndrojmë besnikë angazhimeve tona, të jemi të vëmendshëm ndaj lidhjeve farefisnore dhe mikpritjes, dhe të përmbahemi nga krimet dhe gjakderdhja. Ai na ka ndaluar të bëjmë veprime të ulëta, të flasim gënjeshtra apo të gllabërojmë pasurinë e jetimëve, apo të përbaltim gratë e ndershme. […] Prandaj, njerëzit tanë na sulmuan, na trajtuan ashpër […] Kur ata morën më të mirën prej nesh, na trajtuan padrejtësisht, kufizuan jetën tonë dhe hynë mes nesh dhe fesë tonë, ne erdhëm në vendin tuaj, duke ju zgjedhur mbi të gjithë të tjerët. Këtu nën mbrojtjen tuaj ne kemi qenë të lumtur dhe shpresojmë që ne nuk do të trajtohemi padrejtësisht derisa të jemi me ju, O Mbret! “[…] Atëherë Negusi tha: ‘Me të vërtetë, kjo dhe ajo që solli Jezusi kanë ardhur nga i njëjti burim. Ju të dy mund të shkoni, sepse betohem në Perëndinë, unë kurrë nuk do t’i braktis ata dhe ata nuk do të tradhëtohen. “[xxx]

Myslimanët e hershëm flisnin mirë për të krishterët e Abisinisë. Në tërësi, ne më kot rrëmojmë në shkrimet e shenjta për të gjetur një polemikë kundër jetës së krishterë. Ndërkohë që nuk ishin të mbresuar nga sundimi bizantin, ṣaḥābët refuzuan të demonizonin qytetarët e tyre. Në një transmetim, ‘Amr ibën el-‘Ās i përshkruan ata si më poshtë:

Ata kanë katër cilësi. Ata janë më të duruarit e njerëzve gjatë trazirave. Ata janë më të shpejtët për t’u ringritur pas një mynxyre. Ata janë më të mirët për t’u kthyer në fushën e betejës pasi janë tërhequr. Dhe janë më të mirët e njerëzve me të varfrin, jetimin dhe të dobëtin. [xxxi]

Një dashamirësi e tillë meriton të rivalizohet, për të zëvendësuar vetëkënaqjen e urrejtjes dhe vetëpërjashtimit. Kjo nuk do të vijë me lehtësi derisa të rilidhemi me historinë e përshpirtshmërisë të fesë. Asnjë bashkësi tjetër fetare në histori nuk ka prodhuar numrin dhe kalibrin e përshpirtshmërisë së fesë të krijuar nga Islami. Xhelaludin Rumiu tani është bërë poeti më i shitur i Amerikës, [xxxii] një fitore e jashtëzakonshme kjo për qytetërimin islam dhe integritetin e jetës së tij shpirtërore, për të cilën komunitetet tona nuk janë të vetëdijshme. Përshpirtshmëria jonë është kurora e lavdisë së historisë sonë dhe garantuesja e fuqisë transformuese të artit, letërsisë dhe sjelljes personale. Sapo të kemi rimësuar shkencën tradicionale islame të shpirtit, mund të shpresojmë që të prodhojmë, si shpirtrat e mëdhenj myslimanë në të kaluarën, monumente jetëgjata të letërsisë, artit dhe arkitekturës që do t’u tregojnë fqinjëve tanë cilësinë e shpirtrave tanë dhe aftësinë tonë për ta pasuruar Amerikën.

Detyra mund të duket e frikshme; por gjenerata e re prodhon gjithnjë e më shumë myslimanë të etur për ta rifreskuar Islamin në një mënyrë që do ta bëjë atë historinë fetare të suksesit të Amerikës moderne, me shumë sesa njeriu i sëmurë që vuan nga mjedisi fetar që duket se është sot. Gjithnjë e më shumë të rinjtë tanë duan me pasion të jenë myslimanë dhe të kremtojnë trashëgiminë e tyre unike, por në një mënyrë që nuk i lidh ata me agjendat e dëshpëruara radikale që tani po tregtohen në një pakicë në rritje të xhamive. Ndërsa këta të rinj marrin pozita udhëheqëse në komunitetet e tyre dhe shpallin një formë islame që është kulturalisht e pasur dhe plot besim në providencën hyjnore, Islami me siguri do të zërë vendin e tij si një tipar i respektuar në peizazhin religjioz të Amerikës dhe do të fillojë procesin e integrim këtu, gjë që e ka arritur në mënyrë të suksesshme në kultura të panumërta gjatë gjithë historisë së tij dhe që është kusht për ekzistencën e tij të pakëputur në një vend potencialisht armiqësor.

Përkthimi: Vehap Kola

SHËNIME

[i] Melanie Phillips, ‘Hoë the West was lost’, The Spectator, 11 maj 2002. Duke folur në një konferencë anglikane në Zelandën e Re, Sanneh vuri në dukje: “Është vetëm një mur i hollë shekullar që pengon baticën islame që të mbizotërojë mbi perëndim […] Islami mund të quhet fe që nuk ka pothuajse asnjë pyetje dhe asnjë përgjigje […] Kjo zbulesë është ngurtësuar dhe fosilizuar. Islami është një grup ligjesh të pandryshueshme hyjnore […] Islami është një imperializëm fetar […, por] Perëndia kënaqet me lirinë tonë dhe jo me skllavërimin tonë.” (www.latimer.org.nz, shqyrtuar më 3 prill 2003.) Ringjallja e gjuhës antisemite tradicionale është befasuese dhe nuk është për t’u habitur që duhet të gjejë jehonë në të menduarit e të djathtës së re. Studimet moderne të fashizmit europian gjithnjë e më shumë i identifikojnë leximet klasike të Shën Palit si një element përbërës të tij. Për entuziazmin nazist ndaj Palit, shih për shembull Frank Thielman, From Plight to Solution: A Jewish Framework for Understanding Paul’s View of the Law in Galatians and Romans (Leiden, 1989), 6–7, 8–9. Për përgjigjen ende të paadresuar si duhet të mbështetjes teologjike luterane për nazizmin shih Robert P. Ericksen, Theologians under Hitler: Gerhard Kittel, Paul Althaus and Emmanuel Hirsch (New Haven, 1985); fq. 67 për ‘legalizmin rigjid’ të hebrenjve; fq. 68 për universalizmin e Krishtërimit përkarshi partikularizmit tekstual të semitëve; fq. 163 për ‘Krishtërimin si e vetmja fe e mbështetur mbi marrëdhënien e lirë, personale dhe individuale me Zotin;’ fq.165 për ndarjen e fesë nga politika; etj. Shih edhe Robert P. Ericksen & Susannah Heschel (eds.), Betrayal: German Churches and the Holocaust (Minneapolis, 1999), për shembull fq.16, ku ‘feja e zemrës’ ballafaqohet me ‘fenë e farisenjve’ që ‘konsistonte pothuajse ekskluzivisht në rite’. Vepra e Thielman, Longenecker, Parkes dhe të tjerëve ka bërë një punë të madhe për ta topitur këtë polarizim tradicional, por prapëseprapë kategorizimet e vjetra përdoren rregullisht për ‘semitët e tjerë’ me pasoja politike serioze.

[ii] John Esposito, The Islamic Threat: Myth or Reality? 3rd ed (New York, 1999), 233–40.; ‘The Unique Opportunities & Challenges Facing American Muslims in the New Century’, The American Muslim, vol. 12 (2002), 17–26. Për integrimin mysliman kinez shih Sachiko Murata, Chinese Gleams of Sufi Light: Wai-Tai-yü’s Great Learning of the Pure and Real and Liu Chih’s Displaying the Concealment of the Real Realm (Albany, 2000); P.D. Buell, ‘Saiyid Ajall (1211–1279)’, në E. de Rachewiltz, Hok-lam Chan, Hsiao Ch’i-ch’ing, and P.W. Geier (eds), In the service of the Khan: eminent personalities of the early Mongol-Yüan period (1200–1300) (Wiesbaden, 1993), pp.466–79. Për teorinë, shih Tim Winter, ‘Some thoughts on the formation of British Muslim identity’, Encounters 8 (2002), 3–26; Khaled Abou el-Fadl, ‘Striking a Balance: Islamic Legal Discourses on Muslim Minorities’, in Yvonne Yazbeck Haddad & John L. Esposito (eds.), Muslims on the Americanization Path? (Oxford, 2000).

[iii] Shams al-Din al-Sarakhsi, al-Mabsut (Cairo, 1324 AH), X, 88; cf. Abou el-Fadl, 59.

[iv] Sarakhsi, X, 98.

[v] Rosemary Ruether, Faith and Fratricide: The Theological Roots of Anti-Semitism (London, 1975), 241 and passim; krahasoni pikëpamjet e dijetarëve nacionalistë serbë të Islamit si ‘totalitar’: Michael Sells, The Bridge Betrayed: Religion and Genocide in Bosnia (Berkeley and London, 1996), 202, për të cilin Sells komentet: ‘Nëse termi’ totalitar ‘duhet të zbatohet për Islamin, sepse feja nuk kufizohet vetëm në jetën private, atëherë duhet të zbatohet edhe për Judaizmin Halakhik’.

[vi] Për Fortuyn, shih Angus Roxburgh, Preachers of Hate: The Rise of the Far Right (London, 2002), 158–78; Andreë Osborn in The Guardian, 9 July 2002.

[vii] Cf. Nick Ryan, Homeland: Into a Ëorld of Hate (Edinburgh, 2003), 294: ‘“A është Islami një kërcënim më i madh se Judaizmi ndërkombëtar, posaçërisht pas 11 shtatorit?” […] “Armiku po ndryshon”, thotë ai (Intervistë me Christian Worch, udhëheqës neonazist gjerman).

[viii] Preston, 190.

[ix] Malwyn A. Jones, The Limits of Liberty: American History 1607–1992 (Oxford and New York, second edition 1995), 323.

[x] William Preston Jr., Aliens and Dissenters: Federal Suppression of Radicals 1903–1933 (Cambridge MA, 1963), 26.

[xi] Preston, 49.

[xii] Preston, 64.

[xiii] 106. Kufizimet kundër emigracionit komunist nuk u hoqën përfundimisht deri në vitin 1990 (Jones, 628).

[xiv] 93.

[xv] Shih David M. Chalmers, Hooded Americanism: The History of the Ku Klux Klan (Durham, 1987), 71, për përzënien e sirianëve dhe libanezëve nga një qytet në Georgia në vitet 1920.

[xvi] Roger Daniels, Prisoners without Trial: Japanese Americans in World War II (New York, 1993), 9.

[xvii] Daniels, 60.

[xviii] Daniels, 110.

[xix] Richard M. Freeland, The Truman Doctrine and the Origins of McCarthyism: Foreign Policy, Domestic Politics, and Internal Security, 1946–1948 (New York, 1972), 4.

[xx] Daniels,. 112.

[xxi] Ashton B. Carter and William J. Perry, Preventive Defense: A New Security Strategy for America (Washington, 1999), 156.

[xxii] Center for Constitutional Rights Fact Sheet: Beyond September 11th: balancing security and liberty interests (Neë York, 2002).

[xxiii] Murata, 7.

[xxiv] Ringjallja e fundit në pasuritë e KKK-së mund të jetë pjesërisht pasojë e politikave të aksionit afirmativ. (Chalmers, 435).

[xxv] Abu Hamid al-Ghazali, Ihya’ ‘Ulum al-Din (Cairo, 1347 AH), II, 11–15.

[xxvi] Shih p.sh., Ibn Ishaq, Sira, përkth. A. Guillaume si The Life of Muhammad (Oxford, 1955), 146–154; lajmi i lindjes së Jezusit përshkruhet në Kuran, kreu 19.

[xxvii] Abou el-Fadl, 49.

[xxviii] Për vazhdimësinë ndërmjet ritmeve modern dhe klasike të konvertimit në Islam, shih esenë time, ‘Conversion as Nostalgia: Some Experiences of Islam,’ in Martyn Percy (ed.), Previous Convictions: Conversion in the Real World (London, 2000), 93–111.

[xxix] Muslimi, Birr, 78; cf. Kuran, 3:159: ‘Po të kishe qenë i ashpër dhe zemërngurte ata do të të ishin zhdukur nga sytë’.

[xxx] Ibn Ishaq (Guillaume), 151–2.

[xxxi] Muslim, Fitan, 10.

[xxxii] Alexandra Marks, Christian Science Monitor, November 25, 1997.